Ο Γέρακας στην αρχαιότητα αποτελούσε τον αττικό Δήμο Γαργηττού της Αιγηίδος Φυλής που τοποθετείτο στη μεσόγαια χώρα, σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση του Κλεισθένους[5]. Σήμερα συνιστά ταχέως αναπτυσσόμενη πόλη της Βόρειας Μεσογαίας και ταυτόχρονα την ανατολική πύλη εισόδου από το λεκανοπέδιο των Αθηνών προς στην πεδιάδα των Μεσογείων. Είναι οικοδομημένος σε μια ιδιαιτέρως κομβική θέση ανάμεσα στους ορεινούς όγκους Υμηττού και Πεντέλης και διοικητικά υπάγεται στη Νομαρχία Ανατολικής Αττικής. Θεωρείται δε τόπος καταγωγής του αρχαίου ιστορικού Επίκουρου.
Μέχρι τα τέλη του ’70 οι περισσότερες εκτάσεις της περιοχής καλύπτονται από αγροικίες των Παιανέων, ενώ το 1980 αποσπώνται από την Παιανία και αναγνωρίζονται ως Κοινότητα Γέρακα της Ανατολικής Αττικής. Η ονομασία της νεοσύστατης διοικητικής οντότητας προκύπτει έπειτα από άτυπο δημοψήφισμα μεταξύ των 3 ονομάτων των οικισμών που την απαρτίζουν “Γέρακας”, “Σταυρός” και “Γαργηττός”. Μέσα σε μόλις 10 χρόνια ο πληθυσμός του οικισμού αυξάνεται και αναγνωρίζεται πλέον ο Γέρακας ως Δήμος.
Τα διοικητικά όρια του δήμου εκτείνονται από το Σταυρό της Αγίας Παρασκευής μέχρι και τους πρώτους λοφίσκους του Πεντελικού, γνωστούς ως λόφους κουφού και δέσης, σε απόσταση 12 χιλιομέτρων βορειοανατολικά των Αθηνών και μόλις 2 χιλιόμετρα δυτικά της πρωτεύουσας πόλης της Παλλήνης. Η πόλη των 11.000 στρεμμάτων απλώνεται σε υψόμετρο 190-374 μέτρων προσδίδοντας της ταυτόχρονα το χαρακτήρα πεδινής αλλά και ορεινής περιοχής. Κατά την απογραφή του 2001 εμφάνιζε 13.990 κατοίκους, παρουσιάζοντας μια πυκνότητα δόμησης 1.265 κατοίκων / χμ2, ενώ εν έτει 2008, με την οικοδομική δραστηριότητα να λαμβάνει φρενήρεις ρυθμούς, μετρά περί τις 30.000, τουτέστιν 2.727 κάτοικοι / χμ2.
Το κέντρο του Δήμου εντοπίζεται γύρω από την Πλατεία Μακεδονίας, βόρεια της Λεωφόρου Μαραθώνος, η οποία αποτελεί σημείο συνάντησης των κατοίκων και κόσμημα της πόλης, ενώ πολιούχος του Γέρακα είναι ο Άγιος Ιωάννης. Η εμπορική αξία της περιοχής εκτείνεται κυρίως κατά μήκος της Λεωφόρου Μαραθώνος, στην οποία συγκεντρώνεται και η βιομηχανική και επιχειρηματική δράση.
Ο επισκέπτης συναντά στην περιοχή τους βυζαντινούς ναούς του Αγίου Δημητρίου στην οδό Αιτωλίας, του Αγίου Γεωργίου στην οδό Αττικής, Αγίων Πάντων στην οδό Αγ. Νεκταρίου, Αγίου Ιωάννου Θεολόγου στην οδό Αγίου Ιωάννου και Μιαούλη. Επίσης, ερείπια του αρχαίου ναού Παλληνίδος Αθηνάς κείτονται στην οδό Ανδρούτσου, ενώ από τον 5ο αιώνα π.Χ. και μέχρι την ρωμαϊκή κατάκτηση,ευρύματα γύρω από το Σταυρό μαρτυρούν τον εποικισμό της ευρύτερης περιοχής. Επιπλέον, η πόλη του Γέρακα είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ιστορική πορεία του πεντελικού τοπίου και της Ιεράς Μονής αυτού, ως τόπος ασκητικής δράσης των μοναχών, αλλά και ως καταφύγειο τις χειμερινές νύχτες για τους βοσκούς του όρους.
Στις γνωστές συνοικίες που απαρτίζουν την πόλη του Γέρακα συγκαταλέγονται το Κέντρο, ο Σταυρός, ο Γαργηττός, το Πάτημα, η Μπαλάνα και η ορεινή συνοικία της Δέσης. Οι Δήμοι που περιβάλλουν το Γέρακα είναι η Αγία Παρασκευή, το Χαλάνδρι, τα Βριλήσσια, η Πεντέλη, τα Γλυκά Νερά, η Παλλήνη και η Κοινότητα της Ανθούσας.
Από το 2004 και έπειτα, οι Ολυμπιακοί Αγώνες της Αθήνας αφήνουν ως παρακαταθήκη σημαντικά συγκοινωνιακά έργα που καθιστούν το Γέρακα προνομιούχο και δίνουν το ερέθισμα για μαζική οικιστική αξιοποίηση των εκτάσεων της περιοχής. Η οικοδομική φρενίτιδα αφήνει και το αρχιτεκτονικό στίγμα της δεκαετίας του 2000 στην αρμονία της δόμησης, με τις κατά το πλείστον ομοιόμορφες κατασκευές να απαρτίζουν σταδιακά τους οικισμούς του Δήμου. Ορισμένα από τα έργα οδικού δικτύου είναι η Αττική Οδός, η Περιφερειακή Υμηττού, καθώς και η σύνδεση με τους Σταθμούς του Μετρό και του Προαστιακού Σιδηροδρόμου “Δουκίσσης Πλακεντίας” και “Παλλήνη”. Επιπλέον πραγματοποιείται διαπλάτυνση της Λεωφόρου Μαραθώνος, ενώ χαράσσεται και η Νέα Λεωφόρος Σπάτων, βοηθώντας αρκετά στην αποσυμφόρηση της περιοχής.
Η γη του Γέρακα διακρίνεται για σκοπούς οικονομικής αποτίμησης σε 5 ζώνες. Οι αντικειμενικές αξίες των ζωνών κυμαίνονται σε παραπλήσια επίπεδα με την Παλλήνη και τα Γλυκά Νερά. Συγκεκριμένα, το 2006 κινούνταν μεταξύ € 1.050 – 1.300 / τ.μ., ενώ το 2007 μεταξύ € 1.250 – 1.550 / τ.μ., παρουσιάζοντας μια άυξηση της τάξης του 19%-19,23%. Οι τιμές εκκίνησης στις εκτός σχεδίου περιοχές ορίζονται στα € 700 / μ2 για κατοικία, € 980 / μ2 για μονοκατοικία και στα € 600 / μ2 για επαγγλεματική στέγη. Οι εμπορικές αξίες σπάνε το φράγμα των € 2.000 / τ.μ. ακολουθώντας την πορεία γειτονικών Δήμων, αγγίζοντας τα € 2.200 – 2.800 / τ.μ.
Τα τελευταία χρόνια ο Γέρακας προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στις πολυποίκιλλες μορφές ανάπτυξης και στην αστικοποίησή του, ενώ παράλληλα φαίνεται να “φλερτάρει” με τα σύνορα της πρωτευούσης. Ορισμένα από τα πλεονεκτήματα του Δήμου είναι η εύκολη σύνδεση μεταξύ λεκανοπεδίου Αθηνών και Ανατολικής Αττικής, η σημαντική θέση μεταξύ των δύο ορεινών όγκων που κληροδοτεί οιωνεί εμπορικές αξίες και η ενδαιφέρουσα αρχιτεκτονική. Στα μειονεκτήματα της περιοχής συγκαταλέγεται η κωλυσιεργεία του αποχετευτικού συστήματος και κάποια προβλήματα ρυμοτομικού χαρακτήρα. Ορόσημο της ιστορίας του Γέρακα στέκεται η ένταξή του στο Σύνδεσμο Προστασίας και Ανάπλασης του Πεντελικού ως το 23ο μέλος, έπειτα από τελετή στο Θέατρο Βριλησσίων. Σημαντικός δε αναδεικνύεται και ο τοπικός πολιτιστικός σύλλογος “Η Πηγή” που συμβάλλει στην ανάδειξη και την ανάπτυξη της περιοχής. Ο Γέρακας εντάσσεται επιπλέον στην αναπτυξιακή επιχείρηση “Μαραθώνιος Αναπτυξιακή” της Βόρειας Μεσογαίας που διατρέχει η Λεωφόρος Μαραθώνος με λοιπά μέλη την Ανθούσα, την Παλλήνη, τα Γλυκάνερα, τα Σπάτα, τη Ραφήνα, Νέα Μάκρη και το Μαραθώνα.
Πρώτος πρόεδρος της κοινότητας ορίζεται ο Σπύρος Γιαννάκου, ενώ δήμαρχοι διατελλούν οι Γιάννης Παπαδογεωργάκης και ο Αθανάσιος Ζούτσος.
Γεωγραφικά Δεδομένα
Ο Γέρακας εντοπίζεται στην καρδιά της αττικής γης σε θέση πεδινή και υψόμετρο κέντρου γύρω στα 195 μέτρα. Περιβάλλεται από τις ορεινές απολήξεις του Πεντελικού στο βορά και του Υμηττού προς το νότο. Στα δυτικά συνδέεται με το λεκανοπέδιο των Αθηνών και στα ανατολικά με την πεδιάδα της Μεσογαίας. Αναπτύσσεται δε κατακόρυφα μεταξύ των ορεινών όγκων σε έκταση 11.000 χιλιομέτρων, φτάνοντας σε υψόμετρο 374 μέτρων στις υπώρειες του Πεντελικού. Βρίσκεται σε ακτίνα 12 χιλιομέτρων βορειοανατολικά των Αθηνών και 2,5 χιλιόμετρα δυτικά της Παλλήνης. Περιβάλλεται από τους Δήμους Αγίας Παρασκευής, Χαλανδρίου και Βριλησσίων στα δυτικά, από τον ορεινό Δήμο Πεντέλης στα βόρεια, την Κοινότητα Ανθούσης και την πρωτεύουσα πόλη της Παλλήνης στα ανατολικά, ενώ προς το νότο συνορεύει με το Δήμο των Γλυκών Νερών. Αρχικά υπαγόταν γεωγραφικά εντός του λεκανοπεδίου αλλά με τις ανακατατάξεις των ορίων των περιαστικών δήμων μετατοπίστηκε ελαφρά προς ανατολάς στη μεσογαία, χάνοντας εκτάσεις του Πατήματος, των Πεύκων και του Σταυρού και προσαρτώντας εκτάσεις της Μπαλάνας. Ουσιαστικά αποτελεί φυσική συνέχεια του λεκανοπεδίου, δεχόμενος κατοίκους κυρίως από την Αθήνα. Οι συντεταγμένες του είναι: 38°01′40″N 23°51′05″E / 38.0278, 23.8514
Πληθυσμιακή Εξέλιξη
Ο Γέρακας γνωρίζει οικιστική ανάπτυξη στα τέλη της δεκαετίας του ’90, οπότε και αναγνωρίζεται ως Δήμος. Κατά την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα η περιοχή εξακολουθεί να οικοδομείται. Στον πίνακα που ακολουθεί παρατίθενται σχετικά με τον πληθυσμό στοιχεία σύμφωνα με τις απογραφές της ΕΣΥΕ, αλλά και εκτιμήσεις για το 2007 και το 2008.
